Nadenken over assortimentskeuze in lerend netwerk

Op 1 en 13 juni organiseerden AVBS, Groen Groeien, PCS, het Departement Omgeving en Blikveld een lerend netwerkmoment. Alle organisaties en vakgroepen die dagelijks met groenvoorziening in contact komen en de Green Deal ondersteunen, tekenden present. Bedoeling van het lerend netwerk is om alle partijen binnen de sector de kans te geven om met een open blik naar elkaars verhaal te kijken en te leren van elkaars ervaringen. Het onderwerp assortimentskeuze leende zich dan ook uitstekend voor deze aangelegenheid.

Auteur: Mathias Gysbrechts, consulent Tuinaanleg

 Assortimentskeuze is een onderwerp waarbij niet alleen de mening maar ook de visie van kwekers, tuinaannemers en landschapsarchitecten vaak gelijkenissen vertonen. Soms verschillen de meningen ook. Voor elk van deze groepen is het een essentieel onderdeel van hun dagelijkse werking. Om een open debat tussen alle partijen te faciliteren, openden Boomkwekerij De Bruyn (Begijnendijk) en Rozenkwekerij Lens Roses (Oudenburg) hun deuren. Telkens lichtten een boomkweker, tuinarchitect en tuinaannemer hun kijk op assortimentskeuze toe. Na elke presentatie nam elke spreker ruim de tijd om de vragen van de aanwezigen te beantwoorden. Voor of na de lezingen kregen de genodigden de kans om te genieten van het divers en gespecialiseerd soortenaanbod van de gastkwekers tijdens een uniek kwekerijbezoek.

Tuinarchitect Plant en Houtgoed

Jeroen Deseyn is ecoloog en landschapsarchitect van opleiding. In het dagelijkse leven doceert hij tuinarchitectuur aan de Erasmus hogeschool in Brussel en is hij de drijvende kracht achter tuinaannemer Plant en Houtgoed. Als landschapsarchitect en ecoloog combineert hij beide opleidingen in zijn bedrijfsfilosofie. Naast het realiseren van zowel grote als kleine groenprojecten, zet zijn bedrijf zich in om zoveel mogelijk speelplaatsen in het Brusselse te vergroenen en te ontharden. Vaak wordt hij gevraagd om ook tuinhout/schrijnwerkerij te voorzien in zijn ontwerpen. Als rasechte ecoloog raadt hij dan de inheemse houtsoorten aan, zoals bijvoorbeeld zomereik.

Inheems boven uitheems assortiment?

Jeroen haalde aan dat het essentieel is om na te gaan waar een plant van nature thuishoort. Nog te vaak wordt een plant in een zone geplaatst waar ze niet hoort. Er worden best zoveel mogelijk inheemse soorten gebruikt, om de biodiversiteit te boosten. Jeroen nuanceert zijn advies wel door te vermelden dat de klimaatzones zich momenteel in hoog tempo aan het verplaatsen zijn van zuid naar noord. Het is dus interessant om in bepaalde cases toch exoten of zogenaamde ‘klimaatbomen’ aan te planten. Opteer je voor een exoot, dan liefst voor een Europese soort. Een boom afkomstig uit Europa heeft meer gemeen met de lokale fauna en flora. Zo draagt hij bij aan de lokale en originele biodiversiteit. Door het assortiment op deze manier te selecteren, bouw je ook een zekere klimaatresistentie in. Toch blijft ook dat experimenteren. Planten we bomen aan van andere continenten, dan heeft dit louter een visueel effect en is de ecologische waarde nihil.

Samenstelling assortiment en tuinindeling

Het juist indelen en positioneren van alle elementen in de tuin is volgens Jeroen cruciaal in een ecologisch ontwerp. Het voorzien van diverse zones met planten die verschillende hoogtes hebben, draagt hieraan bij. Een goed bedekte bodem met een sterke kruidlaag heeft de eigenschap de zon te filteren. De bodem warmt zo minder op en droogt daardoor ook langzamer uit. Hogere aanplantingen kunnen dan weer de stam van bomen van schaduw voorzien en de directe omgeving beschermen. Het gebruik van gradiënten is een groot pluspunt op vlak van ecologie in de tuin. Een gradiënt is het geleidelijk verloop in de ruimte van een bepaalde milieufactor. Voorbeelden zijn de geleidelijke overgang van droog naar nat, van voedselrijk naar voedselarm, van licht naar donker. Wordt de tuin aangepakt, dan kan er ook worden gewerkt met een vegetatiesysteem in plaats van een borderbeplanting. Bij deze aanpak worden complementaire planten uit eenzelfde ecologische niche door elkaar heen geplant. Resultaat van deze handeling is een tuin met een grote biodiversiteit, die ook in grote mate zelfvoorzienend is. Hierdoor voelen soorten van diverse ecologische niches zich thuis in de tuin en wordt de biodiversiteit verzekerd.

Visie groenondernemer Marc Galle

Als zaakvoerder van Westdreef Tuinaannemingen, mede-initiatiefnemer van het Groengekleurd-label, voorzitter van het Verbond van Tuinaannemers en oud-voorzitter van Groen Groeien heeft Marc Galle een behoorlijk zicht op de kijk en verwachtingen van de tuinaannemer. Hij gaf aan dat een innovatief ontwerp een must is, maar dat er altijd met de realiseerbaarheid van een project rekening moet worden gehouden. Ondanks alle praktische beslommeringen is het een vereiste dat aannemers zich op regelmatige basis bijscholen. Zo kan hij (of zij) een pak aan kennis over ecologie, biodiversiteit, soortensamenstelling, plantengemeenschappen en andere vakkennis vergaren. Ook kan hij zichzelf en zijn bedrijf onderscheiden door het Groengekleurd-label te halen. Dit label stimuleert kwaliteit, kennis en vakkundigheid in de sector. 

Tuinaannemer Marc Galle gaf aan dat een innovatief ontwerp een must is, maar dat je altijd met de realiseerbaarheid van een project rekening moet houden. 

Eindklant en assortiment

Als tuinaannemer mag je goed opgeleid en op de hoogte zijn van de laatste nieuwe evoluties wat betreft assortimentskeuze, een tuin blijft een persoonlijke aangelegenheid die afhangt van de noden en wensen van de klant. Klanten hebben vaak goede bedoelingen, maar zitten soms vast in oude denkpatronen. Met de regelmaat van de klok speelt ‘Dr. Google’ een nefaste rol in het maken van een vakkundige assortimentskeuze. Op het internet vind je immers ook heel wat foute informatie over planten en tuinen. Als aannemer kan je een verschil maken door je klant bij te staan in het keuzeproces. Om dit te verkrijgen deelt Marc zoveel mogelijk praktijk- en schoolse kennis die hij doorheen de jaren heeft opgebouwd met zijn klant. Hij stelt gelukkig vast dat ook zijn klanten steeds meer open beginnen te staan voor een ecologisch verhaal. Hoewel ook de vraag blijft bestaan naar ‘afgelikte strakke tuinen’, die puur op esthetische waarden zijn gestoeld.

Evolutie en beschikbaarheid

De beschikbaarheid van een assortiment bij de kweker speelt een grote rol. Een plan kan zeer vakkundig zijn uitgetekend, als het assortiment dat ingetekend is op het beplantingsplan niet te vinden is op de markt, moeten er alternatieven worden gezocht. Klassiek ligt dit gevoelig bij de architecten, omdat dit een belangrijk onderdeel van hun visie behelst. Niet alleen particulieren denken tegenwoordig biodivers, ook bedrijven kunnen zich in deze filosofie verliezen. “Regelmatig krijg ik de vraag om bloemenweides en ecologisch verantwoorde tuinen aan te leggen”, vertelt Marc. “Zowel particulier als b2b stijgt de vraag ook gigantisch, als we over daktuinen en zwemvijvers spreken. Ik raad alle tuinaannemers aan om bij elke tuin rekening te houden met een assortiment dat afwisselt tussen zuiver inheemse planten en hun cultivars. Een gezonde mix bevordert de ecologische balans en de bloeiboog. Daarnaast vullen ze elkaar niet alleen ecologisch perfect aan, ook esthetisch zijn ze de perfecte match.”

Boomkwekerij De Bruyn

Tijdens de eerste sessie kwam Ben Verlinden aan het woord. Ben is actief als boomkweker bij kwekerij De Bruyn. Hij volgt al enkele jaren het assortiment van nabij, op de 160 ha die de kwekerij rijk is. In die jaren is de methode waarop men de planten behandelt sterk veranderd. Vandaag gaat men veel milieubewuster om met het assortiment. Er wordt nauwelijks of niet meer gespoten tegen ziektes en plagen. Zo worden de planten afgehard voor gebruik in de tuin. Ook ligt de focus in het assortiment op duurzaamheid. Behalve minimaal spuiten, zal men ook minder bemesten en meer rekening houden met wateroverlast en droogte.

Ben Verlinden stelde dat zijn Boomkwekerij De Bruyn nauwelijks nog spuit tegen ziektes en plagen, om de planten af te harden voor gebruik in de tuin.

Wateroverlast en droogte

De boomkweker moet elk jaar zijn assortiment finetunen op deze twee eigenschappen. Als een veld onder water komt, verdragen bepaalde soorten beter natte voeten dan andere. De schade die vocht aan boomwortels aanricht, wordt dikwijls pas na een jaar zichtbaar. Het valt voor dat de bomen in blad komen, maar dat de onderkant van de boom is weggerot. De soorten die beter tegen vocht kunnen, worden geselecteerd om op deze percelen de dienst uit te maken. Droogte is het tegenovergestelde verhaal. Na een lange droogteperiode tref je vaak barsten en brandschade aan op de bast van de boom. Zonnebrand is een groot probleem, hoewel een juiste standplaats kiezen op maat van de soort een groot verschil kan maken. Een beuk of slangenesdoorn kan vandaag perfect dienstdoen. Houd er wel rekening mee dat die best worden beschaduwd door andere bomen, want in de volle zon hebben ze geen schijn van kans. Ook hier kunnen we concluderen dat het assortiment op de omgeving moet worden afgestemd.

West-Vlaanderen

Lucas De Nolf, medezaakvoerder van Boomkwekerij De Nolf, is al van jongs af aan bezig met het kweken van bomen, heesters en vaste planten. Door de jaren heen deed hij niet alleen ervaring op wat betreft assortimentskeuze, hij zag ook de markt evolueren. Als we hem vragen welke planten vandaag beter verkopen dan vroeger, zegt hij dat de afname van zowel inheemse planten als droogteresistentere soorten in de lift zit. De toekomst ligt volgens Lucas bij planten die de biodiversiteit boosten door insecten aan te trekken. Ook gastheer Rudy Velle speelde hierop in tijdens de rondleiding in zijn rozenkwekerij (Lens Roses). Zo gaf hij het voorbeeld van de enkelbloemige rozen. Die waren vroeger moeilijk te verkopen, maar ze worden tegenwoordig wegens hun aantrekkingskracht voor insecten terug in grote getale in het aanbod opgenomen. Dit bewijst dat de trend in de markt evolueert richting bewuster omgaan met assortimentskeuze. Een van de planten die hij tegenwoordig meer verkoopt wegens de droogteresistentie is Distylium. Deze plant is een ideaal alternatief voor bodembedekkers, omdat ze zonnebrand en extreem droge omstandigheden aankan. Ze is uitermate geschikt om te gebruiken op locaties waar niet veel zorg wordt besteed aan beplanting, zoals parkings en openbare plaatsen.